Seminaria, organizowane przez Generalną Dyrekcję Ochrony Środowiska odbywają się w różnych miastach Polski, a ich celem jest zapoznanie dziennikarzy z najnowszymi danymi dotyczącymi sieci Natura 2000, warunkami ich wyznaczania i ochrony oraz z procedurami ocen oddziaływania na środowisko - niezbędnych, gdy na tych obszarach lub w ich pobliżu ma być prowadzona inwestycja mogąca mieć na nie znaczący wpływ.

W czwartek, 9 września, przedstawiciele różnych mediów: prasy, radia, portali internetowych zebrali się w centrum Gdańska, by wysłuchać kilku prezentacji przygotowanych przez pracowników Generalnej Dyrekcji OŚ, Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gdańsku oraz zaproszonych na seminarium specjalistów z gdańskiego oddziału Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad.

Pierwszym etapem każdego spotkania jest zapoznanie się uczestników z przyrodniczymi walorami danego rejonu Polski. - Województwo pomorskie jest bardzo bogate w tereny o wysokiej wartości środowiska przyrodniczego - mówiła otwierając seminarium dyrektor RDOŚ Hanna Dzikowska. - Stwierdzono na obszarze województwa 49 siedlisk przyrodniczych, znajdujących się w Załączniku I Dyrektywy Siedliskowej, występowanie siedlisk 8 gatunków roślin z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej, siedlisk 35 gatunków zwierząt, innych niż ptaki, a także siedlisk ok. 70 gatunków ptaków, z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej.

Łącznie w województwie pomorskim wyznaczone zostały
• ostoje siedliskowe: 97 obszarów w całości lub we fragmencie znajdujące się w granicach woj. pomorskiego oraz jeden obszar morski w zasięgu działania RDOŚ Gdańsk (łącznie zajmują 9,16% powierzchni województwa),
• ostoje ptasie: 15 obszarów w całości lub fragmentem w granicach województwa oraz dwa obszary morskie, w zasięgu działania RDOŚ Gdańsk (łącznie 19,81% powierzchni województwa).

Liczba obszarów Natura 2000 w województwie pomorskim liczy 111 ostoi, przy czym obszary siedliskowe i ptasie częściowo się pokrywają.
A są to prawdziwe perły, jak np. jeziora lobeliowe (których w Pomorskiem jest najwięcej w Polsce), jeziora ramienicowe, solniska nadmorskie i nadmorskie klify, wydmy szare i białe, różnorodne lasy i bory - jest się o co troszczyć.

Jak pogodzić dbałość o bezcenne zasoby przyrody z dążeniem mieszkańców województwa do modernizacji ich otoczenia, do rozwoju i z budowaniem infrastruktury? Jak uchronić Naturę 2000 przed narastającą presją?

Przede wszystkim zgodnie z prawem. Wyjaśnieniu tych spraw, niemal od podstaw, aż do istotnych szczegółów proceduralnych, służyły dwie prezentacje przygotowane przez pracowników merytorycznych GDOŚ - Sławomira Wodzyńskiego z Departamentu Obszarów Natura 2000 i Joanny Sztyber z Departamentu Ocen Oddziaływania na Środowisko.

Sławomir Wodzyński zapoznał słuchaczy z prawnymi podstawami tworzenia sieci Natura 2000 w Europie i w Polsce, i z założeniami, jakie legły u podstaw koncepcji Europejskiej Sieci Ekologicznej. Zwracał uwagę na konieczność ochrony gatunków ponad granicami państw, w skali całego kontynentu, bo tylko spójne i wspólne działania mogą być efektywne: pozwalają chronić zarówno istniejące siedliska i gatunki, jak również przyczyniają się do naprawy czy odtworzenia tych zasobów, które zostały zniszczone lub uszkodzone.

Oceny oddziaływania na środowisko - niezbędne, gdy planowane działania mogą (także ewentualnie, jest takie podejrzenie) znacząco wpłynąć na obszar naturowy i przedmiot ochrony - omawiała Joanna Sztyber. Można było krok po kroku prześledzić różne elementy postępowania. To, co wydaje się najważniejsze: przy podejmowaniu decyzji o konieczności wykonania oceny oddziaływania na środowisko należy szeroko stosować zasadę przezorności i nie jest istotne, czy inwestycja ma być duża, czy mała, czy ma powstać w samym obszarze, czy w pewnej odległości od niego. Ważne, czy może mieć negatywny wpływ na Naturę.

Bardzo interesującymi dla dziennikarzy elementami seminarium w Gdańsku były prezentacje pokazujące praktyczne działania RDOŚ i GDDKiA w konkretnych przypadkach.

Czy Natura 2000 to hamulec dla rozwoju, czy może szansa dla lokalnych społeczności? Anna Moś z RDOŚ opowiedziała o przykładach planowanych inwestycji, które można było pogodzić z istnieniem obszarów sieci Natura 2000. - Jest prawdą, że obszary Natura 2000 zmuszają do pewnych ograniczeń, ale nie jest prawdą, że niczego nie można zrobić. Udane przykłady z województwa pomorskiego pokazują, że przy dobrej współpracy i chęci znalezienia kompromisu - z obu stron - daje się znaleźć wyjście satysfakcjonujące i dla mieszkańców, i zgodne z zasadami ochrony przyrody. Z kolei udane przedsięwzięcia mogą stanowić element promocji regionu i np. kreować produkty lokalne.

Wydano m.in. zgodę na budowę przystani rybackiej w Mechelinkach (pod warunkiem dodatkowego zabezpieczenia pobliskiego rezerwatu przyrody), a także na turystyczne zagospodarowanie terenów rekreacyjnych nad Jeziorem Dymno - w wariancie korzystniejszym dla środowiska, co zresztą zaproponował sam inwestor.

A z czego biorą się negatywne opinie? Przede wszystkim z błędów i niedociągnięć w wymaganej prawem dokumentacji, co powoduje znaczące przedłużanie się procedur - a projektodawcy z reguły bardzo zależy na czasie. Zdarza się też, jak w przypadku odrzuconego wniosku o wzniesienie 3 elektrowni wiatrowych w pewnej odległości od obszaru Natura 2000, że nierzetelnie zbadano wpływ planowanej siłowni na trasy przelotów żerowiskowo-noclegowiskowych żurawi. Na tej podstawie sformułowano błędne wnioski, co pokazała dodatkowa ekspertyza ornitologiczna. Czy jednak to Natura 2000 zablokowała inwestycję? Nie, ponieważ w tym miejscu istniał już od lat, jeszcze wcześniej niż utworzono sieć Natura 2000 w Polsce, rezerwat przyrody chroniący m.in. właśnie żurawie.

Generalną Dyrekcję Dróg Krajowych i Autostrad - Oddział w Gdańsku reprezentowali Anna Dąbrowska-Banach i Marcin Ryś. Tematem prezentacji była budowa mostu przez Wisłę w okolicach Kwidzyna - inwestycja wielka, głośna i budząca swego czasu wiele emocji i kontrowersji. Początkowe rozmowy między RDOŚ, GDOŚ i GDDKiA nie były łatwe, ale wszystko szczęśliwie, zgodnie z prawem uzgodniono i budowa właśnie rusza. Obie strony podkreślały podczas seminarium, jak ważna była we współpracy otwartość na argumenty, chęć wypracowania kompromisu i coraz lepsza atmosfera negocjacji.

Oto kilka danych dotyczących mostu:
• długość przeprawy mostowej - 808,4 m
• łączna długość estakad - 1061 m
• długość całkowita rasy (z drogami dojazdowymi) - prawie 12 km
• szerokość pasa ruchu - 3,5 m

To bardzo potrzebne przedsięwzięcie, bowiem najbliższy most mieszkańcy Kwidzyna mieli w odległości 30 km od miasta, a przyszła przeprawa skróci czas dojazdu do Trójmiasta nawet o 1,5 godz.

W tym wypadku, mimo że inwestycja będzie miała znaczący wpływ na obszary Natura 2000 wydano zgodę na budowę, bo przemawiał za tym nadrzędny interes publiczny, nie udało się znaleźć innych alternatywnych rozwiązań, a inwestor został zobowiązany do przeprowadzenia kompensacji przyrodniczych, do prowadzenia nadzoru środowiskowego w czasie realizacji inwestycji oraz do monitoringu przyrodniczego w trakcie budowy i po jej zakończeniu.

Kompensacje przyrodnicze, które już teraz - przed rozpoczęciem budowy - mają miejsce, są związane ze zniszczeniem miejsc lęgowych rybitwy rzecznej i białoczelnej, mieszczących się na piaszczystych wiślanych łachach. W zastępstwie ptakom „zaoferowano" specjalnie sprowadzone i zacumowane w nurcie rzeki barki wypełnione piaskiem. Pomysł się sprawdził i na sztucznych wyspach wylęgły się tego lata młode, co potwierdziły obserwacje fachowców. Co więcej - zyskały one miano „barek Noego", bo w okresie dramatycznej wiosennej powodzi były jedynymi w okolicy miejscami nie zalanymi przez wezbrane wody. Bez nich rybitwy nie miałyby szans.

Seminarium dla dziennikarzy w Gdańsku zakończyła prezentacja Małgorzaty Zakrzewskiej z Departamentu Informacji o Środowisku GDOŚ, która przedstawiła strategię komunikacyjną Generalnej Dyrekcji oraz trwające i planowane akcje szkoleniowe dla różnych grup wiekowych i zawodowych.

W czasie spotkania był czas na pytania, rozmowy, wyjaśnianie wszelkich wątpliwości czy niejasności. W ankiecie, którą dziennikarze wypełniali po wszystkich prezentacjach, seminarium zostało ocenione bardzo dobrze.

Cykl ogólnopolskich seminariów-warsztatów dla dziennikarzy jest współfinansowany przez NFOŚiGW. Spotkania są bezpłatne.

Następne seminarium: 30 września w Krakowie. Już wkrótce na naszej stronie pojawią się szczegóły. Zapraszamy!